شبکه معنایی سنن الهی در قرآن کریم

«سنن الهی» قوانین مستمر و فراگیری است که خداوند متعال بر اساس آن ها نظام هستی را ایجاد فرموده، و نسبت ها و روابط متقابل آن را تنظیم نموده است. از آن جا که این قوانین، ثابت و غیر قابل تغییر است علم به آن ها می تواند به عنوان ابزار قدرت مندی در پیش بینی و مدیریت رخدادهای فردی و اجتماعی مورد استفاده قرار گیرد. از سوی دیگر، دانستن قوانین الهی، دارای بعد تربیتی نیز هست و خشیّت در برابر آن ها منجر به رشد در مسیر قانون مندی ها و إشفاق و نجات می شود. معناشناسی یکی از راه های بررسی گستر? عظیم مفهوم سنّت های الهی در قرآن کریم است. آغاز این فرآیند، بررسی «واژگان» این حوز? معنایی است، که گرچه در کتب لغت و کتاب های تفسیری، تحقیقات فقه اللغوی بسیاری دربار? این کلمات انجام گرفته و سیر واژگانی آن ها بررسی شده است؛ لیکن هیچ گاه تصویر کلّی این واژه ها در بافت زبانی قرآن کریم مطالعه نشده و ارتباط میان آن ها در یک مجموع? وسیع مورد تحلیل و ارزیابی قرار نگرفته است. تحقیق حاضر در نظر دارد با بررسی روابط معنایی واژگان این حوزه با تکیه بر روش «حوزه های معنایی»، گامی نو در جهت شناخت سنّت های الهی در گستر? «قوانین حاکم بین خدا و انسان» بردارد. بدین منظور نگرشی ساخت گرایانه به متن قرآن داشته و از تلفیقی از مکتب بُن آلمان ها و برخی از مکاتب آمریکایی ها استفاده نموده است. بر اساس این پژوهش می توان إظهار داشت، در شبک? معنایی سنن الهی در قرآن کریم، «أمر» روح حاکم بر قانون مندی ها، «مشیّت» کالبد و نظام ارتباط قوانین هستی، «إذن» فراهم بودن امکان عملکرد نظام، «إراده» واسط? بیان أمر و انتقال آن به عالم خلق، «قول» نوعی از إعلام قانون گذاری ها در هستی، «حکم» مدیریّت استوار قوانین و گونه ای از إعمال و صدور آن ها در جهان کثرت، «جعل» ایجاد اجزای قانون مندی و قرار دادن نسبت های آن ها با اجزای هستی، «سنّت» طرح و الگوی ارتباط اجزای قانون گذاری با یکدیگر و راهنمای هدایت انسان ها در مسیر قانون مندی ها، «قدر» رابط عالم نامحدود وحدت با عالم محدود کثرت، «قضا» تعیّن قدر و آخرین مرتب? نازل? أمر در عالم کثرت، «تدبیر» قانون مندی جانبی حاکم بر أمر، «کتب» قطعیّت مشیّت و إراد? الهی، «شرع» بعد عملکردی قوانین الهی برای اتصال انسان ها به عالم أمر، «فرض» از لوازم و مصادیق شرع، و «أصاب» و «فعل» بروز مشیّت الهی در عالم کثرت هستند. بدین ترتیب، نگرش کلان به شبک? نظام های برنامه ریزی و إعمال قوانین الهی در قرآن ثابت می کند که واژه های یک حوز? معنایی از یکدیگر تأثیر پذیرفته و بدون توجّه به ارتباطات متقابل آن ها نمی توان تفسیری جامع از واژگان قرآنی ارائه نمود.